معرفي رشته مهندسي عمران
An Introduction of Civil Engineering in Iran

مجموعه مهندسي عمران يا رشته عمران يكي از رشته هاي پر اهميت و جذاب در مجموعه رشته هاي آزمون سراسري است كه داوطلب در گروه آزمايشي علوم رياضي و فني ميتواند آن را انتخاب كند. پيشرفت سريع جوامع و نيازهاي روز افزون آنها به انجام طرحهاي مختلف عمراني از يك طرف و رشد و توسعه علوم مختلف از طرف ديگر، ايجاب مينمايد تا با يك برنامه ريزي صحيح و همه جانبه و پرورش استعدادهاي جوان و نيز استفاده بهينه از ابزار و امكانات موجود در جامعه ، گامي بلند در جهت ترقي و تعالي جامعه برداشته شود.

اهميت و ضرورت:
سرپناه از نيازهاي اساسي و اوليه نوع بشر است كه در دوره هاي مختلف زندگي او بصورت هاي مختلفي به اين نياز پاسخ داده شده است. انسانهاي اوليه از غارها كه بصورت  بيعي ساخته پديده هاي زمين شناسي بودند استفاده ميكردند. ولي آيا انسان بلند پرواز كه همواره سعي در بدست آوردن و رام كردن طبيعت دارد، ميتوانست به اين مكانهاي محدود و بي روح بسنده كند؟
انسانها با بكارگيري ابزارهاي دست ساز خود و استفاده از منابعي كه طبيعت در اختيار آنها قرار ميداد، اقدام به ساخت محلي براي زندگي خود كردند. با پيدايش اولين سرپناه دست ساز بشر پايه و اساس مهندسي عمران بوجود آمد. با بزرگتر شدن جوامع و نياز آنها به سرپناه هاي بزرگتر، و تلاش بشر در جهت مهار و رام كردن طبيعت در جهت رفع نيازهاي خود همانند ساختن سدها و پلها و ... رفته رفته نقش مهندسي عمران در زندگي بشر پررنگ و پررنگتر شد.
پيشرفت هاي بزرگي كه امروزه شاهد آن هستيم در سايه آرامش و ايمني ايجاد شده توسط مهندسي عمران حاصل گرديدهاست. مهار قهر طبيعت همانند سيل و زلزله و طوفانهاي وحشتناك، هديه هايي هستند كه مهندسي عمران به جامعه امروزي عطا كرده است. از طرف ديگر راههاي ارتباطي كه همچون شريانهاي حياتي جامعه هستند، سدهاي عظيمي كه برق را به ارمغان مي آورند، تونلهايي كه دل كوهها را ميشكافند و ... همگي شواهدي بر اهميت اين رشته مهندسي دارند.

در زبان انگليسي به مهندسي عمران Civil Engineeringاطلاق ميشود كه Civilبه معني تمدن و از همان ريشه كلمه Civilizationاست. پس ميتوان نتيجه گرفت همانطور كه از اسم اين رشته پيداست، مهندسي عمران يعني مهندسي تمدن! و تقريبا بيش از ساير رشته هاي مهندسي به جامعه نزديكتر است.

تفاوت مدرك و شغل مهندس عمران:
ذكر اين نكته ضروري است كه مهندسي عمران، يك مدرك تحصيلي است كه به فرد پس از تحصيل در دانشگاه اعطا ميشود، ولي به عنوان شغل به حساب نمي آيد. بلكه بدليل گسترده بودن حوضه فعاليت دانش آموختگان اين رشته، شغلهايي كه يك مهندسي عمران ميتواند داشته باشد بصورتهاي مختلفي طبقهبندي ميشوند. يك مهندس عمران ميتواند در حوضه پيمانكاري، مشاوره، نظارت و يا اگر دقيقتر به موضوع بنگريم در قسمتهاي ساختمان سازي، سدسازي، راه سازي، پالايشگاه و سازههاي صنعتي، مديريت ساخت، سازه هاي دريايي و ... فعاليت داشته باشد كه سعي خواهم كرد در ادامه مطلب توضيحات بيشتري را در اين مورد ارائه نمايم.
رشته عمران در كشور ايران در مقاطع كارداني، كارشناسي، كارشناسي ارشد و دكترا تدريس ميشود و امكان گرفتن مدرك در هركدام از مقاطع براي دانشجويان ايراني وجود دارد.
با بالارفتن سطح تحصيلي، بدليل گسترده بودن زير مجموعه ها، زمينه فعاليت محدود و بصورت تخصصي درميآيد، براي مثال يك دانشجو در دوره كارشناسي عمران، بصورت ضمني تمام دروس زير مجموعههاي مختلف را مطالعه ميكند و تقريبا با تمام زير مجموعه ها بصورت محدودي آشنا ميشود ولي در دوره هاي بالاتر فقط يكي از زمينهها مورد مطالعه دقيقتر قرار ميگيرد. براي مثال درس "اصول مهندسي زلزله" يكي از دروس دوره كارشناسي است كه طي آن دانشجويان با اساس زلزله و طراحي در برابر زلزله آشنا ميشوند. اما در دوره كارشناسي ارشد مهندسي زلزله، دانشجويان فقط بصورت تخصصي به مطالعه دقيق زلزله مي پردازند.
در اين مطلب بيشتر به معرفي رشته مهندسي عمران يعني دوره كارشناسي عمران پرداخته ميشود و گرايشهاي مختلف آن توضيح داده ميشود.

تواناييهاي فارغ التحصيلان
همان گونه كه اشاره شد، فارغ التحصيلان اين رشته مي توانند پس از پايان تحصيلات، مسووليتهاي متفاوتي نظير طراحي، محاسبه ، اجرا و نظارت بر اجراي طرحهاي مختلف عمراني را به عهده گيرند. از جمله مي توان به موارد زير اشاره نمود :
1. محاسبه، ساخت و اجرا و تا حدودي طراحي ساختمانهاي مختلف مسكوني ، اداري و صنعتي اعم از آجري، بتني وفولادي، نظير ساختمانهاي مسكوني ويلايي ، چند طبقه، آپارتمانها و برجهاي بلند و همچنين كارهاي ساختماني اداره ها، مدرسه ها، بيمارستانها، كارخانه ها و مراكز صنعتي، ساختمانها و مراكز ورزشي، تالارهاي اجتماعات و …
2. طراحي، محاسبه و اجراي راهها و جاده هاي مختلف ارتباطي داخل و خارج شهرها و و روستاها اعم از : راههاي شوسه، راههاي آسفالته، بزرگ راهها و نيز راه آهن  شامل
مسيريابي، پياده كردن مسير، زير سازي و روسازي.
3. ساخت و اجرا و در مواردي طراحي و محاسبه انواع پلهاي بتني وفلزي و با دهانه ها و ابعاد و شكلهاي متفاوت نظير : پلهاي داخل شهري و روگذرها، پلهاي خارج شهري و
جاده ها.
4. اجراي سدهاي مختلف خاكي و بتني و نيز بندهاي انحرافي و ساير تاسيسات وايسته نظير تونل يا كانال انحراف آب رودخانه جهت اجراي عمليات كارگاهي در ضمن ساخت سد، تاسيسات آبگيري از سد و كنترل ارتفاع آب در پشت سد و ...
5. اجراي كارهاي مربوط به ساماندهي رودخانه ها.
6. طراحي، محاسبه و ساخت خطوط انتقال آب اعم از انواع كانالهاي تحت فشار و يا كانالهاي با سطح آزاد آب كه به منظور انتقال آب از سدها و درياچه ها و .. . براي مصارف كشاورزي، شرب و صنعتي به منطقه هاي مورد نياز و نيز جهت انتقال آب از تصفيه خانه هاي آب به مخازن آب و از آن جا به مناطق مصرف، ساخته مي شوند.
7. ساخت تصفيه خانه هاي آب و فاضلاب شامل : ساختمانها تاسيسات مربوط ، محوطه سازي و ...
8. طراحي، محاسبه وساخت شبكه هاي آب رساني به منطقه هاي شهري و روستايي جهت تامين آب شرب مورد نياز افراد و تاسيسات مربوط نظير : مخازن آب،لوله كشي،
انشعابات، و ...
9. طراحي ، محاسبه ساخت شبكه هاي جمع آوريو دفع آبهاي سطحي ناشي از نزولات جوي در خيابانها وساير منطقه هاي شهرها و شهر كها و همچنين شبكه هاي جمع آوري و دفع فاضلابهاي خانگي و صنعتي و انتقال آنها به خارج از شهر و تصفيه خانه ها.
10. انجام بسيار از كارهاي نقشه برداري كه براي كارهاي ساختماني مختلف نظير: سراه سازي، سد سازي، و كهبه خصوص براي پياده نمودن و اجراي دقيق نقشه ها مورد نياز است، و همچنين تا حدودي كارهاي نقشه كشي طراحي و معماري .

موقعيتهاي شغلي و محلهاي كار
مراكز مختلفي به صورت مستقيم و غير مستقيم در فعالتيهاي عمراني نقش دارند كه هر يك به تناسب نوع فعاليت خود، اقدام به جذب فارغ التحصيلان اين رشته مي كنند.
وزارت خانه هاي مسكن و شهر سازي، راه و ترابري ، جهاد سازندگي و نيرو به صورت گسترده تر و ساير وزارت خانه ها ، اداره ها ، سازمانها، مراكز دولتي و خصوصي نظير : وزارت خانه هاي آموزش وپرورش ، كشاورزي، فرهنگ و آموزش عالي،بانكها و ... به صورت غير مستقيم براي كارهاي عمراني خود مثل طرح محاسبه ، اجرا و نظارت بر اجرا، نياز به استخدام مهندسان عمران دارند. علاوه بر آن، شركتهاي مختلف مهندسان مشاور كه در كشور به صورت گسترده وظيفه طراحي ، محاسبه و نظارت براجراي پروژه هاي ساختماني را برعهده دارند، همچنين شركتهاي ساختماني و را ه سازي دولتي و خصوصي كه در اجراي اين طرحها فعاليت دارند ،تعداد كثيري از فارغ التحصيلان رشته عمران را استخدام مي كنند.

واحدهاي درسي
بر اساس مصوبه هاي شوراي عالي برنامه ريزي، دانشجو بايد در دوره كارشناسي عمران 146واحد درسي رابگذراند كه 26واحد آن درسهاي عمومي ، 20 واحد درسهاي پايه، 64واحد درسهاي اصلي و تخصصي الزامي و 37واحد درسهاي اختياري است.

درسهاي عمومي ،درسهايي است كه در تمام رشته هاي تحصيلي دانشگاهي و در دوره هاي كارشناسي و كارشناسي ارشد پيوسته ب صورت مشترك ارائه مي گردد و دانشجو موظف به گذراندن آنهاست، نظير معارف اسلامي، فارسي و زبان خارجي .
درسهاي پايه به درسهاي گفته مي شود كه در غالب رشته هاي هم گروه نظير گروه فني و مهندسي و بخصوص در گرايشهاي مختلف يك رشته، به صورت مشترك تدريس شده، اساس و پايه درسهاي اصلي و تخصصي را تشكيل مي دهد نظير رياضي عمومي ،معادلات ديفرانسيل وفيزيك.
درسهاي اصلي و تخصصي الزامي عبارت از درسهايي است كه دانشجو را در زمينه تخصصي مربوط آموزش داده،او را براي انجام وظايف خاص در زمينه كارهاي خويش در جامعه آماده ميسازد ، نظير " رسم فني و نقشه كشي ساختمان " ، " سازه هاي بتن آرامه " و " سازه هاي فولاد " . گذراندن اين درسهاي تخصصي الزامي است.
درسهاي اختياري ، عبارت است از : مجموعه درسهايي كه اگر چه تخصصي است، اما دانشجو مي تواند با توجه به علاقه شخصي و برنامه اي كه براي آينده خود دارد را انتخاب نمايد.

الف) درسهاي پايه
20واحد از درسهاي پايه در زمينه رياضي است، شامل " رياضي عمومي " ، " معادلات ديفرانسيل " ، " محاسبات عددي و آمار " و " احتمال مهندسي " كه پايه درسهاي
تخصصي در مهندسي عمران را تشكيل مي دهد ومكمل رياضياتي است كه در دوران دبيرستان و در رشته رياضي – فيزيك خوانده مي شود. براي موفقيت در اين درسها، دانشجو بايد تلاشهاي فكري و علمي قابل ملاحظه اي انجام دهد.
همچنين درسهاي " فيزيك در زمينه هاي حرارت " ، " مكانيك " و الكتريسته " و " مغناطيس " و يز درس " برنامه نويسي رايانه" – كه در آن دانشجو با رايانه و زبانهاي برنامه نويسي رايانه آشنا مي شود وبه برنامه نويسي به زبان فرترن تسلط پيدا مي كند – از جمله درسهاي پايه هستند.
ب) درسهاي اصلي و تخصصي الزامي
اين درسها كه بسياري از آنها به يك ديگر وابسته اند و بعضي پيش نياز درس ديگر است، دانشجو در طول نيم سالهاي مختلف تحصيلي آنها را انتخاب ومي گذراند. دراين جا خلاصه اي از مطالب مطرح شده در بعضي از درسهاي تخصصي الزامي را ارائه مي كنيم .
رسم فني و نقشه كشي ساختمان : در درس " رسم فني و نقشه كشي ساختمان " ، دانشجو با اصول كلي رسم فني و نمايش قطعه ها به صورت تصويري آشنا شده، پس از شناخت علائم قرار دادي در نقشه هاي ساختمان و نقشه هاي تاسيسات برقي و مكانيكي، چگونگي رسم نقشه هاي مختلف و خواندن نقشه هاي ساختماني را فرامي گيرد.
اصول مباني معماري و شهر سازي : در اين درس كه پس از درس فني و نقشه كشي گذراندنه مي شود، دانشجويان با نظريه هاي معماري ونقش مهندسان معماري در جامعه آشنا شده، چگونگي ارتباط بين فضاهاي مختلف در انواع ساختمانها نظير ساختمانهاي مسكوني ، كودكستان، مدرسه ، كتابخانه ، بناهاي صنعتي و درمانگاه وبيمارستان را فرا مي گيرند. همچنين مطالبيدر مورد مفاهيم اوليه شهر سازي و جوامع روستايي و شناخت طرحهاي هادي و تفصيلي و منطقه اي در مورد فعاليتهاي عمراني شهري، در اين درس ارائه مي گردد.
استاتيك، مقاومت مصالح ،تحليل سازه ها : در اين درسها كه به ترتيب در نيم سالهاي مختلف ارائه مي گردد، تعادل سازه هاي مختلف دراثر بارها ونيروهاي وارده بر آنها مورد مطالعه قرار گرفته، چگونگي محاسبه سازه هايي همچون خرپاها بيان مي شود.
سپس به بررسي نيروهاي داخلي به وجود آمده دراثر بارهاي خارجي وروشهاي تعيين آنها در قسمتهاي مختلف سازه پرداخته ، ضمن تعيين مشخصه هاي هندسي قطعه هاي مختلف، مقاومت آنها را در مقابل نيروهاي محوري و برشي همچنين خمش و پيچش مورد بررسي و تجزيه وتحليل قرار مي دهد.
همچنين در درس" تحليل سازه ها " ، روشهاي محاسبه تغيير مكان سازه ها و تحليل سازه هاي پيچيده تر نظير : " تيرهاي سراسري " " قابهاي" وساختمانهاي بلند ) برج(، به دانشجو آموزش داده مي شود.
اصول مهندسي زلزله : شناخت علتهاي وقوع زلزله ، چگونگي سنجش قدرت زلزله، چگونگي تخريب و راههاي كاهش پيامدهاي آن، و روشهاي تحليل سازه هاي مختلف در برابر زلزله جهت مقاوم سازي آنها به خصوص براي منطقه هاي زلزله خيز ايران از اهميت خاصي برخوردار است كهدر درس " اصول مهندسي زلزله " مورد بحث قرار مي گيرد.
سازه هاي بتن آرمه و پروژه : بسياري از ساختمانها وسازه ها نظير ساختمانهاي چند طبقه ،پلها و .. با بتن و بتن مسلح ساخته مي شود و در موارد ديگر نيز حداقل براي ساخت قسمتهايي از سازه نظير پي و فوندانسيون (شالوده) و.. از بتن استفاده مي گردد. در درس " سازه هاي بتن آرامه " با استفاده ازاصول فراگرفته شده در تحليل سازه ها، واكنش قطعات بتني نظير تيرها، ستونها، قابها، و صفحات ساخته شده از بتن مسلح تحت تاثير انواع مختلف بارگذاري وتركيبات آنها مورد بررسي قرار گرفته ، با توجه به خواص مكانيكي بتن و فولاد و آيين نامههاي مختلف ،ابعاد قطعه وميزان فولاد لازم در هر قسمت ، معين و طراحي مي گردد.

در نهايت ،دانشجو از طريق انجام طرح، كليه مرحله هاي بارگذاري، آناليز، و طراحي يك سازه بتني را به پايان رسانيده، گزارش كاملي از طي مراحل و نحوه محاسبات ونتيجه آنها ارائه مي كند.
سازه هاي فولادي وپروژه : دراين درسها،دانشجو ضمن آشنا شدن با انواع فولادهاي ساختماني ، واكنش و مقاومت آنها، به چگ.نگي عملكرد اعضاي مختلف يك سازه فولادي تحت اثر بارهاي مختلف تسلط يافته، نحوه محاسبه قطعه هاي مختلف نظيرتيرها، ستونها، قابها، بادبندها واتصالهاي مختلف آنها را فرا مي گيرد، همچنين براي طراحي و تعيين مشخصه ها و ابعاد اين قطعه ها، حداقل با يك آيين نامه معتبر بين المللي و نيز با آيين نامه ساختمانهاي فولادي ايران آشنايي كامل پيدا مي كند.
در پايان درس نظري ، دانشجو طرح كامل يك سازه فولادي را از ابتدا تا انتها به همراه گزارش مبسوط آن –به عنوان پروژه – ارائه مي كند.
مكانيك خاك و پي سازي : بارهاي وارد شده بر سازه ها از طريق پي يا فوندانسيون (شالوده ) به خاك منتقل مي شود. بدين جهت، شناخت چگونگي واكنش انواع خاكها و پي ها از ضروريات است. با اين تعبير ، هدف از اين دو درس ، اشنايي دانشجو با مباني و مفاهيم مقدماتي واكنش خاكها با تكيه بر خواص فيزيكي – مكانيكي آنها و با توجه به زمينه هاي كاربردي در مسائل مهندسي نظير تنشها ومقاومت خاك و بررسي پايداري در خاكها و اصول و قانونهاي حاكم بر آنها وهمچنين شناسايي انواع پي ها، ظرفيت باربري و محاسبه آنهاست .
مكانيك سيالات ، هيدروليك و هيدرولوژي مهندسي : بررسي خواص فيزيكي سيالات و از جمله آب، قانونهاي حاكم بر آنها در حالت سكون و حركت، نيروهاي وارد ده بر اجسام و ساختمانها تاسيسات مختلف ناشي از وجود سيال، تجزيه وتحليل ومحاسبه جريان درمسيرهاي تحت فشار و نيز بررسي حركت وواكنش آب در شرايط و حالتهاي مختلف در كانالهاي با سطح آزاد و قانونهاي هيدروليكي حاكم بر آنها، از جمله هدفهاي درسهاي مكانيك سيالات و هيدروليك است. همچنين در درس هيدرولوژي مهندسي، دانشجو با انواع بارندگيها، تبخير و تعرق ، نفوذ آب در خاك، آبها سطحي ، آبهاي زير زميني و روشهاي تخمين و مطالعه آنها آشنا مي شود.

مهندسي آب وفاضلاب و پروژه : براي تامين آب مورد نياز جوامع روستايي ،شهري ومراكز صنعتي لازم است تا با انواع و ميزان مصرف آب،چگونگي تامين آب، خطوط انتقال و نحوه محاسبه آنها، تصفيه خانه ها، مخزنهاي ذخيره، شبكه توزيع آب و محدوديتهاي فني مربوط، آشنايي كامل وجود داشته باشد، همچنين چگونگي جمع آوري ، دفع و تصفيه فاضلابهاي سطحي ، خانگي وصنعتي و آشنايي با مجموعه تاسيسات مرتبط از مسائلي است كه يك مهندس عمران بايد با آنها آشنايي داشته باشد. اين موارد از جمله هدفهاي درس " مهندسي آب و فاضلاب و پروژه " است كه در نهايت به انجام يك پروژه براي محاسبه و طراحي كامل شبكه توزيع آب، جمع آوري و دفع فاضلاب و آبهاي سطحي يك شهر يا شهرك منجر مي شود.
بناهاي آبي : در اين درس ، دانشجو با طراحي و محاسبه برخي از شيوه هاي انتقال آب و سازه هاي آب نظير : كانالهاي خاكي و پوشش دار، كانالهاي تحت فشار ، ايستگاههاي پمپاژ، آبشارها يا شيب شكنها، زير گذرها، حوضچه هاي آرامش و چگونگي آبگيري از سدها، درياچه ها، كانالها و رودخانه ها و تاسيسات مربوطه آشنا مي شود.
نقشه برداري و عمليات : كاردان با دوربينهاي مختلف نقشه برداري از طريق اندازه گيري مستقيم و موقعيت نقاط زميني شناخت انواع و استاندارد نقشه و كاربرد آنها در مهندسي عمران، روشهاي اندازگيري طول، زاويه تعيين امتداد وترازيابي و ... از نيازهاي ضروري مهندسي عمران است كه در درسهاي ياد شده به عنوان يكي از درسهاي جذاب بيان مي گردد.
راه سازي، روسازي راه و مهندسي ترابري : از جمله تخصصهاي مهم يك مهندس عمران، شناخت طرح و محاسبه زير سازي و روسازي راههاست. بدين منظور درسهاي ياد شده جهت فراگيري مطلبي نظير : طراحي و اجراي راها شامل : مسيريابي، عمليات خاكي، مشخصه ها و طرح هندسي راها در مسيرهاي افقي و قائم، مشخصه هاي فني انواع مصالح راه و لايه هاي مختلف روسازي آن ، همچنين روشهاي طرح و اجراي روسازيهاي شني و آسفالتي و نيز شبكه هاب حمل و نقل زميني، دريايي و هوايي و برنامه ريزيها و مديريتهاي حمل و نقل ارائه مي گردند.

در درس پروژه راه سازي كه پس از درسهاي راه سازي و مهندسي ترابري ارائه مي شود، كاربرد اصول را هسازي در طرح كامل يك راه، از ابتدا تا انتها به همراه رسم نقشه ها و محاسبه هاي مربوط مورد توجه قرار مي گيرد .
ج) ساير درسها
علاوه بر موارد ياد شده كه اهم درسهاي دانشگاهي در رشته مهندسي عمران – عمران مي باشد، درسهاي ديگري نظير : " مصالح ساختماني و آزمايشگاه " ، " تكنولوژي بتن و
آزمايشگاه " ، " آزمايشگاه مكانيك خاك " ، " آزمايشگاه هيدروليك " و " آزمايشگاه مقاومت مصالح " ارائه مي گردد كه در درسهاي آزمايشگاهي، دانشجو بعضي مطالب خوانده شده در درسهاي نظري را در عمل آزمايشگاهي آزمايش مي كند.
درسهاي نظير " راه آهن " ، و " اصول مهندسي ترافيك " هم كه از جمله درسهاي مهم اين دوره هستند در بسياري از دانشگاههاي معتبر به عنوان درسهاي اجباري تدريس مي شوند.
درسهاي ديگري به عنوان درسهاي اختياري در دانشگاههاي مختلف باعنوانهاي متفاوت ارائه مي گردند. از جمله مهمترين آنها مي توان به درسهاي : " بارگذاري " ، " اصول مهندسي سد" ، " طراحي ومعماري " و " اصول مهندسي پل " اشاره كرد.

ادامه تحصيلات
ادامه تحصيلات در دوره بعد از كارشناسي را تحصيلات تكميلي مي نامند كه شامل : كارشناسي ارشد (فوق ليسانس)  يا دكتراي حرفه اي و دكتراي تخصصي است. در دوره كارشناسي ارشد ناپيوسته ، دانشجو حدود 32واحد آموزشي تخصصي را كه به تناسب رشته ، تعدادي از واحدهاي آن را پايان نامه يا رساله تشكيل مي دهد، مي گذراند و معلومات خود را در يك زمينه خاص از رشته، گسترده تر از مقطع كارشناسي افزايش مي دهد .
در دوره كارشناس تخصصي كه پس از پايان تحصيلات در مقطع كارشناسي ارشد شروع مي شود، بسته به رشته تحصيلي ، حدود 45واحد درس اختصاصي ارائه مي گردد كه اغلب در حدود نصف اين تعداد واحد به پايان نامه دكتري اختصاص مي يابد. دانشجو با تدوين اين رساله ، كار تحقيقاتي نسبتا" گسترده اي را در يك زمينه تخصصي خاص به انجام مي رساند و سعي مي كند در گسترش مرزهاي دانش سهيم باشد.
ادامه تحصيل در پاره اي از گرايشهاي ديگر، در حال حاضر فقط در خارج از كشور ميسر است.
تواناييهاي فارغ التحصيلان مقطع هاي كارشناسي ارشد و دكتري در دوره هاي تحصيلات تكميلي : كارشناسي ارشد و دكتري  بيشتر به جنبه هاي نظري و پژوهشي پرداخته مي شود. بدين جهت فارغ التحصيلان اين دوره ها در هر يك از گرايشهاي ياد شده، بيشتر تواناييهاي علمي و محاسباتي و به طور كلي نظري خود را افزايش مي دهد، اگر چه اين افزايش توانايي ، در كارهاي اجرايي علمي نيز از نظر صحت اجرا مي تواند نقش مهمي داشته باشد.
در مقطع دكتري دانشجو ضمن اففزايش مراتب علمي خود، در يك زمينه تخصصي تر ، قدرت و توان خود را براي انجام كارهاي تحقيقاتي و توسعه مرزهاي دانش و رفع معضلات علمي و اجرايي از طريق پژوهش بالا برده، تحقيقاتي را در يك مورد خاص، انجام مي دهد.
جذب فارغ التحصيلان تحصيلات تكميلي در محيطهاي كار
از آن جا كه اين فارغ التحصيلان علاوه بر تواناييهاي يك كارشناس عمران، از نظر علمي و نظري وپژوهشي در يك زمينه خاص، معلومات بيشتري دارند، بدين جهت كارايي بيشتري نيز دارند واز مطالب فراگرفته شده مي توانند در زمينه هاي طراحي و محاسباتي دقيق و تخصصي تر و همچنين پژوهشي ، استفاده نمايند. اين گونه فارغ التحصيلان ضمن آن كه مي توانند در تمام محليهاي جذب فارغ التحصيلان كارشناسي مشغول به كار گردند، مسووليتهاي بالاتر و سنگين تر علمي،پژهشي و اجرايي را به عهده مي گيرند. پس از پپايان دوره دكتراي تخصصي ، امكان همكاري در دانشگاهها و ساير مراكز علمي و پژوهشي به عنوان عضو هيات علمي برايشان ميسر مي گردد.
آينده شغلي ، بازاركار، درآمد:
مراكز مختلفي به صورت مستقيم و غيرمستقيم در فعاليتهاي عمراني نقش دارند كه هر يك به تناسب نوع فعاليت خود، اقدام به جذب فارغالتحصيلان اين رشته ميكنند.

وزارتخانههاي مسكن و شهرسازي، راه و ترابري، جهاد سازندگي و نيرو به صورت گستردهتر و ساير وزارتخانهها، ادارهها ، سازمانها ، مراكز دولتي و خصوصي نظير :
وزارتخانههاي آموزش و پرورش ، كشاورزي ، فرهنگ و آموزش عالي، بانكها و ... به صورت مستقيم براي كارهاي عمراني خود مثل طرح و محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا، نياز به استخدام مهندسان عمران دارند. علاوه بر آن ، شركتهاي مختلف مهندسان مشاور كه در كشور به صورت گسترده وظيفه طراحي ، محاسبه و نظارت بر اجراي پروژههاي ساختماني را بر عهده دارند؛ همچنين شركتهاي ساختماني و راهسازي دولتي و خصوصي كه در اجراي اين طرحها فعاليت دارند، تعداد كثيري از فارغالتحصيلان رشته عمران را استخدام ميكنند.
»اصولا مهندس عمران شانس كاري زيادي دارد چون در طراحي و ساخت بسياري از كارهاي عمراني مانند راهها ، پلها ، سدها ، سازههاي دريايي براي سكوهاي نفتي، آشيانههاي
هواپيما و خانههاي مسكوني مقاوم در مقابل زلزله، مهندسين عمران حضوري فعال دارند.
متخصصاني كه يا در دفترهاي مشاوره به طراحي پروژههاي فوق ميپردازند و يا مجري كارهاي عمراني مذكور بوده و به كيفيت اجراي آنها نظارت دارند.
البته بايد توجه داشت كه هر دانشجوي مهندسي عمران نميتواند فرصتهاي شغلي خوبي داشته باشد. بلكه بايد در دوران تحصيل به دنبال پژوهش ، تحقيق و يادگرفتن باشد نه اين كه تنها واحدهاي دانشگاهي را پاس كند و يا حتي به فكر يك معدل خوب دانشگاهي باشد.
چون شركتهاي عمراني خصوصي و دولتي به دنبال يك نيروي كارآمد هستند نه يك شاگر اول دانشگاه

تواناييهاي مورد نياز و قابل توصيه :
يك مهندس عمران بايد بسيار اجتماعي و داراي توان ايجاد ارتباط با جمله سايرين باشد چون رشته مهندسي عمران يك رشته گروهي است. يعني متخصص عمران در محيط كار خود با اقشار مختلف جامعه از جامعه كارگران، تكنسينها و مهندسان رشته هاي ديگر سروكار دارد و بايد با همه اين افراد ارتباط خوبي برقرار كند تا بتواند شاهد پيشرفت و موفقيت كارش باشد.
با توجه به كميت و كيفيت درسهايي كه در اين رشته ارايه ميگردد، داوطلب بايد از توان و دانش برتر در زمينههاي رياضي و فيزيك برخوردار باشد. همچنين توان جسمي ، قدرت تجزيه و تحليل ، قدرت تجسم و دقت كافي در بسياري از مسايل را داشته باشد.

رشته مهندسي عمران داراي دو بعد اجرايي و نظري و آزمايشگاهي است. در اين ميان عدهاي از مهندسين جذب كارهاي اجرايي ميشوند كه در اين صورت بايد آمادگي كار در كارگاههاي داخل و خارج شهر را داشته باشند يعني براي برنامه ريزي و سروكار داشتن با اقشار مختلف مردم آماده باشند و عدهاي نيز جذب بعد نظري و آزمايشگاهي مهندسي ميشوند كه اين عده نيز بايد آمادگي كارهاي محاسباتي ، دفتري و آزمايشگاهي را داشته باشند. كارهايي كه به رياضيات قوي و صبر و حوصله بسيار نياز  دارد. شايان ذكر است كه بسياري از كارها و طرحهاي عمراني در خارج از محيطهاي شهري بوده و فعاليت نسبتا زيادي را ميطلبد لذا داوطلب اين رشته بايد علاقمند به كارهاي عمراني بوده و توانايي كار در محيطهاي پرجمعيت را داشته باشد.
وضعيت نياز كشور به اين رشته در حال حاضر :
وقتي كسي صحبت از سازندگي ميكند اولين چيزي كه به ذهن هر كس ميرسد پل، سد، كارخانه و كارگاه است كه ساخت بناي همه اينها بر عهده مهندسين عمران است و به همين دليل فرصتهاي شغلي اين رشته در همه جاي دنيا بسيار زياد است. در همه كشور ما نيز كه فعاليتهاي عمراني 30تا 40درصد كل بودجه كشور را به خود اختصاص ميدهد، بازار كار يك مهندس عمران از مهندسين رشتههاي ديگر بيشتر است. بويژه اين كه كشور ما بعد از انقلاب در زمينه مهندسي عمران رشد زيادي داشته است.« با توجه به روند رو به رشد ساخت و ساز بناهاي شهري در ايران و احتياج به مسكن و ساختمان به نظر ميرسد بازار كار اين رشته همچنان پويا و پرتحرك باشد.
پيشبيني وضعيت آينده رشته در ايران :
»چندسال پيش كه براي مترو كارشناسان ژاپني آمده بودند، يكي از آنها گفته بود تهران ده بزرگي است چرا كه خيلي از سيستمهاي شهري را ندارد. اين نشان ميدهد كه براي پيشرفت و توسعه، ما به كارهاي زيربنايي مثل راه، مترو و تاسيسات شهري بسيار نيازمنديم. براي مثال امكان ندارد كه كشوري پيشرفت كند اما سيستم ترابري و حمل ونقل آن به طور كامل درست نشده باشد؛ كاري كه بخش اصلي آن بر عهده مهندسين عمران است.